شهر هوشمند چیست؟

اولین پرسش این است که شهر هوشمند به چه معناست. جواب این است که تعریف پذیرفته شده ای در سطح جهانی از شهر هوشمند وجود ندارد و معنای آن از فردی به فرد دیگر متفاوت است. بنابراین،تصوری از شهر هوشمند از شهر به شهر و کشور به کشور، بسته به سطح توسعه، تمایل به تغییر واصلاح، منابع و آرزوهای ساکنان شهر متفاوت است. یک شهر هوشمند در هند با یک شهر هوشمند دراروپا معنای متفاوتی دارد. حتی در هند هم روش واحدی برای تعریف شهر هوشمند وجود ندارددر هدایت مأموریت شهرها یکسری مرزهای تعریف شده مورد نیاز است. در خیال هر یک از شهروندان هندی، تصویری از یک شهر هوشمند شامل فهرستی درخواستی از زیر ساخت ها و خدمات است که سطح اشتیاق او را توصیف می کند برای فراهم کردن خواسته ها و نیازهای شهروندان، برنامه ریزان شهری به طور کامل، توسعه اکوسیستم شهری را که توسط چهار رکن از زیرساخت های جامع توسعه نهادی، فیزیکی، اجتماعی و اقتصادی نشان داده شده است را مورد ارزیابی قرار میدهند این امر می تواند یک هدف بلند مدت باشد و شهرها می توانند در راستای توسعه زیر ساخت های جامع به طور مداوم فعالیت و لایه های هوشمندانه را اضافه کنند.

یکی از تاثیرگذارترین تعاریف در ادبیات دانشگاهی توسط دانشگاه صنعتی وین در سال 2007 ارائه شده است.

شهر هوشمند، شهری است که به خوبی در حال اجرای راه های رو به جلو در خصوصیات شش گانه (مردم هوشمند، تحرک هوشمند، حکمروایی هوشمند، زندگی هوشمند، اقتصاد هوشمند ومحیط هوشمند) است، که در ترکیبی هوشمند از دارایی ها و فعالیت های سرنوشت ساز، مستقل و آگاه شهروندان ساخته میشود.

مسن زاده و ویترو توب شهر هوشمند را اینگونه تعریف می کنند. شهر هوشمند یک شهر پایدار و کارآمد با کیفیت بالای زندگی است که هدف آن مقابله با چالش های شهری (بهبود تحرک،بهینه سازی استفاده از منابع، بهبود بهداشت و امنیت، بهبود توسعه اجتماعی، حمایت از رشد اقتصادی و حکمروایی مشارکتی) از طریق استفاده از فناوری های اطلاعاتی و ارتباطی در خدمات و زیرساختهاء همکاری بین ذینفعان و سهامداران کلیدی (شهروندان، دانشگاه ها، دولت و صنعت و سرمایه گذاری در سرمایه های اجتماعی است. (2014, Mosannenzadeh & Vettoratob)

گو و همکاران شهر هوشمند را به عنوان یک اجتماعی که یادگیری، نوآوری و سازگاری را آموزش می دهد تعریف کرده اند .

در این میان تعدادی اصطلاحات مشابه با شهر هوشمند پدید آمدند (جوامع بیسیم، جوامع باند پهن، جوامع دیجیتال، جوامع شبکهای، انفورماتیک جامعه و جوامع با هوش و…) که در پاره ای موارد به جای همدیگر توسط محققان مختلف مورد استفاده قرار گرفته است. این اصطلاحات به سطوح کمتر فراگیر و خاص یک شهر اشاره دارند و مفاهیم شهر هوشمند اغلب آنها را شامل می شود از طرفی عنصری که در این اصطلاحات وجود ندارد، مردم است. مردم بازیگران عمده شهر هوشمندند که از طریق تعامل مستمر آن را شکل می دهند. به همین دلیل اصطلاحات دیگر اغلب با مفهوم شهر هوشمند مرتبط هستند. (2014 ,Snkiene et al) اما همه اینها حاکی از این است که جوامع تلاشی آگاهانه برای درک و شرکت در یک جهان به شدت متصل را شروع کرده اند.

کارگاههای آموزشی شهرهای هوشمند شهر هوشمند را به عنوان شهری  که تلاشی آگاهانه برای بکارگیری نوآورانه فناوری اطلاعات و ارتباطات در حمایت از محیط شهری پایدار، متنوع، جامع و فراگیر آغاز کرده است، تعریف می کند.

مرکز مخابرات بین المللی که بر گروهی از شهرهای هوشمند تمرکز می کند . شهر هوشمند را اینگونه تعریف می کند: یک شهر پایدار هوشمند یک شهر نوآورانه است که فناوری اطلاعات و ارتباطات و دیگر ابزارها را برای بهبود کیفیت زندگی، کارایی خدمات و عملیات شهری و رقابت پذیری مورد استفاده قرار می دهد، در حالی که اطمینان می دهد که نیازهای نسل حاضر و آینده را با توجه به ابعاد زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی در نظر می گیرد. (2015, Habitat)

مروری بر تعاریف مختلف نشان می دهد معنای یک شهر هوشمند چند وجهی است. هر نویسنده برجنبه های مختلفی از یک شهر تاکید کرده است. بنابراین سنجش یک شهر هوشمند پیچیده است. ازآنجا که هر شهری دارای وضعیت اداری، اقتصادی و اجتماعی خاص خود و همچنین اولویتهای مختلف می باشد.

بنابراین تعریف یک سیستم ثابت جهانی با توجه به خصوصیات متنوع شهرها در سراسر جهان ممکن است مشکل باشد. از طرفی تعاریف مطرح شده از طریق شهرهای خاص که خود را هوشمند نامیده اند، جهان شمول نیست و عمومیت ندارد. بنابراین بهتر است ساختارهای اصلی مدل شهر هوشمند به عنوان اساس مفهوم پردازی حفظ شود و تعریف های خاص هر شهر از هوشمندی بر اساس چشم اندازها، اولویتها و محتواشان بازسازی شود. در این میان تجزیه و تحلیل عمیق ادبیات نشان میدهد که در تعاریف نویسندگان بر برخی مفاهیم در تعریف شهر هوشمند تاکید ویژه ای شده است. بطوریکه استفاده از فناوری اطلاعات و ارتباطات در خدمات و زیرساخت های شهری، یکپارچگی سیستم های مختلف در برنامه ریزی و اجرا، همکاری سهامداران مختلف در همه مراحل توسعه شهری،سرمایه گذاری در سرمایه اجتماعی، استقلال در تصمیم گیری، حکمروایی مشارکتی، اتصال ویکپارچگی، خلاقیت، یادگیری و مدیریت منابع مختلف محلى الفبای اولیه مفهوم شهر هوشمند است.

در رویکرد پروژه شهرهای هوشمند هدف توسعه شهرهایی است که زیر ساخت های اصلی را فراهم می سازند و کیفیت زندگی را به شهروندانشان نظیر محیطی تمیز پایدار و اجرای راه حل های هوشمندانه را ارائه می دهد. تمرکز بر توسعه پایدار و همه جانبه است و ایده اصلی توجه به نواحی متراکم و ایجاد یک مدل تکرار پذیر که مثل یک خانه ی روشن در دیگر شهرهای مشتاق عمل می کند، می باشد. پروژه شهرهای هوشمند دولت، یک ابتکار جسورانه و جدید است. این به معنای نمونه هایی است که می تواند در داخل و خارج از شهر هوشمند تکرار شود و باعث ایجاد شهرهای هوشمند مشابه در مناطق مختلف و بخش های کشور گردد.

عناصر زیر بنایی اصلی در یک شهر هوشمند عبارتند از:

1- تامین آب کافی

2- تامین برق مطمئن

3- بهداشت از جمله مدیریت زباله های جامد

4- حمل و نقل شهری و حمل و نقل عمومی

5- مسکن ارزان قیمت، به ویژه برای فقرا

6- اتصال به فناوری اطلاعات و دیجیتالی شدن

7- کشورداری خوب، به ویژه دولت الکترونیک و مشارکت شهروندان

8- محیط پایدار

9- ایمنی و امنیت شهروندان به ویژه زنان، کودکان و سالمندان

10 – بهداشت و آموزش و پرورش

تا آنجا که به راه حل های هوشمند مربوط می شود، یک لیست نشان داده شده در زیر آمده است. با این وجود، این فهرست کامل نیست و شهرها می توانند برنامه های بیشتری را اضافه کنند.

بر این اساس هدف پروژه شهرهای هوشمند پیشبرد رشد اقتصادی و بهبود کیفیت زندگی مردم بافراهم ساختن توسعه منطقه ای و بهره برداری از فن آوری به ویژه فناوری هایی که منجر به نتایج هوشمندانه می شوند، می باشد. توسعه مبتنی بر منطقه، مناطق موجود (تکمیل و بازسازی)، نظیرزاغه ها را به واحدهای برنامه ریزی شدهی بهتری تبدیل می کند و در نتیجه بهبود زندگی در کل شهر راسبب می شود.

مناطق جدید (فضای سبز در اطراف شهرها توسعه خواهند یافت تا جمعیت را درمناطق شهری جای دهند. استفاده از راه حل های هوشمند، شهرها را قادر می سازد تا از فناوری،اطلاعات و داده ها برای بهبود زیرساخت ها و خدمات استفاده کنند. توسعه همه جانبه در این راه کیفیت زندگی را بهبود خواهد بخشید، ایجاد اشتغال و افزایش درآمد برای همه، به ویژه فقرا و افراد محروم منجر به مشارکت همه شهرها خواهد شد.

چرا ما به شهرهای هوشمند نیاز داریم؟

شهرنشینی پدیده ای پایان ناپذیر است. با گسترش روز افزون شهرها و تمرکز تمام امکانات رفاهی واجتماعی در شهرها، اکثر کسانی که در روستاها و مناطق حاشیه ای زندگی می کنند به مرور زمان وبه خودی خود به شهرها رانده می شوند. امروزه 54 درصد از مردم جهان در شهرهای مختلف زندگی می کنند و انتظار می رود که تا سال 2050 این تعداد به 66 درصد برسد.

به طور کلی همراه با رشد جمعیت، شهرنشینی در طول سه دهه آینده، 2.5 میلیارد نفر دیگر را به شهرها اضافه خواهد کرد. پایداری زیست محیطی، اجتماعی و اقتصادی ضروری است که با این گسترش سریع که منابع مالی شهرهایمان را تامین می کند، هماهنگ شود. خوشبختانه بیش از 190 کشور در مورد اهداف رشد پایدار توافق کرده اند که فناوری شهر هوشمند، برای موفقیت و رسیدن به این اهداف از مهمترین موارد این نشست بوده است.

اجزا و مؤلفه های اصلی و فرعی شهر هوشمند

همانطور که بیان شد، “شهر هوشمند” به عنوان یک کلان سیستم در نظر گرفته شده که از اجزا ومولفه هایی به نام زیر سیستم ها تشکیل می گردد. زیرمجموعه ها و زیرسیستم های شهری با داشتن اهدافی مستقل و مشخص، به انجام وظایف و کارکردهای تعریف شده در حوزه ی خود اقدام نموده ودر راستای رسیدن به هدف نهایی کلان سیستم شهر هوشمند، در ارتباط و تعامل منظم و یکپارچه هستند.